Ampex Model 200A - niemiecka technologia i amerykańska przedsiębiorczość

Zapis magnetyczny znany był już pod koniec XIX wieku, a telegrafon Valdemara Poulsena uważny jest za protoplastą późniejszych magnetofonów. Zapis dźwięku na stalowym drucie nie był jednak zbyt wygodny i dopiero wynalezienie taśmy magnetycznej (najpierw stalowej, potem papierowej z naniesioną warstwą magnetyczną) skłoniło inżynierów do podjęcia prób opracowania konstrukcji realizujących proces rejestracji dźwięku w oparciu o ten rodzaj nośnika. Powstawały jednak urządzenia ciężkie i nieporęczne. Pierwszym praktycznym rejestratorem był Magnetophon K1 skonstruowany przez firmę AEG i zaprezentowany w 1935 roku na Wystawie Radiotechnicznej w Berlinie. 

Istnieje opinia, iż niemieckich konstruktorów motywowało żądanie wodza III Rzeszy - Hitler chciał słuchać conocnych radiowych koncertów symfonicznych. Trudno jednak było wymagać od orkiestry tak częstych występów na żywo - istniejące technologie pozwalające na wcześniejszą rejestrację występu i późniejszą emisję nie były wówczas zadowalającej jakości. W takiej atmosferze miał ponoć powstawać Magnetophon oraz technologie towarzyszące podwyższeniu poziomu rejestracji dźwięku.

Klęska Niemiec i amerykańska zdobycz wojenna

Ze względu na poprzedzające wybuch II Wojny Światowej napięcia międzynarodowe, technologie zapisu magnetycznego (polaryzacja zmiennym prądem podkładu) powstające w tamtym okresie należały do najpilniej strzeżonych tajemnic (choć żartowano później, iż brak wiedzy na temat magnetofonów wynikał z wyłączenia go przez Niemców z klauzuli “ściśle tajne”). Monitorując niemieckie audycje radiowe alianci domyślali się, iż nazistowskie Niemcy dysponują jakąś nową technologią nagrywającą, dopiero jednak pod koniec wojny, przejmując sprzęt hitlerowskich rozgłośni radiowych, zdali sobie sprawę z potencjału owej technologii. 

Pierwszym z nich był Jack Mullin, oficer Korpusu Łączności US Army, który natknął się we frankfurckiej stacji radiowej na wykorzystywane wówczas magnetofony. Wraz z urządzeniami (dwa magnetofony wysłano legalnie na podstawie przepisów dotyczących pamiątek wojennych) do Stanów trafiły taśmy z PVC opracowane przez I.G. Farben (oddział BASF) oraz dokumentacja techniczna wspomnianej technologii polaryzacji zmiennym prądem, dzięki którym jakość nagrań niemieckich audycji była tak wysoka. Jack Mullin zafascynowany znaleziskiem postanowił wykorzystać niemiecką technologię i opracować konstrukcję urządzenia w oparciu o amerykańską elektronikę. Podczas montażu uprzednio rozebranych do transportu magnetofonów (wymagał tego regulamin pamiątek wojennych, które nie mogły przekraczać określonych rozmiarów), Mullin dokonał stosownego liftingu. Efektem owych działań był sprzęt, który zrewolucjonizował metody pracy studiów nagraniowych i stacji radiowych podnosząc klasę realizacji nagrania na zupełnie nowy poziom.

Mullin, Crosby, Ampex

Produkcja wymagała jednak funduszy. Aby je uzyskać Jack Mullin postanowił zainteresować “swoją” konstrukcją stosownych oficjeli. Wybór padł na Binga Crosby’ego, który nie czując się wygodnie w stresującej atmosferze podczas realizacji na żywo, dostrzegł w urządzeniu potencjał. Crosby postanowił sprawdzić magnetofony podczas pracy - Mullin został zatrudniony do przeprowadzenia realizacji nagrań występów Crosby’ego w sezonie 1947/48. Nagrania wypadły znakomicie, a wykonawca będąc niezmiernie zadowolony z ich poziomu technicznego postanowił wyłożyć 50 tysięcy dolarów na poczet prac związanych z prototypem amerykańskiego magnetofonu dokonującego rejestracji na taśmie magnetycznej. Produkcją magnetofonu zainteresowała się nowa, rozwijająca się spółka Ampex (licząca wówczas sześć osób), ofiarowując m.in. myśl inżynieryjną (Harold Lindsay) oraz swoją nazwę.

Ponieważ w Stanach nie można było wówczas dostać odpowiedniego nośnika, podczas realizacji pierwszych nagrań Crosby’ego Mullin używał jeszcze taśm przywiezionych z Niemiec. 50 szpul pracowało bez przerwy kopiowane ostrożnie na lakierowany płyty. Taśmy były cięte nożyczkami i klejone zwykłą taśmą (Scotch) oraz zabezpieczane talkiem przed niekontrolowanym wyciekiem kleju, który mógł spowodować uszkodzenie nagrania (każdy rejestrowany występ wymagał siedmiu lub ośmiu szpul taśmy). Warunki były zatem polowe, a Mullin eksperymentował na dziewiczym terytorium. Dopiero do Modelu 200A dostarczone zostały taśmy produkcji 3M typ 112 (początkowo oznaczone jako RR - eksperymentalne). Ich zapas pozwolił na swobodne i nieskrępowane działania.

Ampex Model 200A

Ampex Model 200A opisywany był przez konstruktorów terminem “przenośny”, chociaż nie jest to adekwatne określenie dla konstrukcji umieszczonej w sięgającej do pasa metalowej szafce. Posiadał jednak wszelkie cechy, które czyniły go w pełni funkcjonalnym i prostym w obsłudze urządzeniem. Jego wygląd, w przeciwieństwie do sprawiającego wrażenie skomplikowanej konstrukcji Magnetophon’u, był przyjazny. Wyposażony był w doskonale znane dziś każdemu użytkownikowi przyciski: start, stop, przewijanie w obie strony oraz nagrywanie. Posiadał trzy głowice (kasującą, nagrywającą i odtwarzającą), po których przesuwała się 35-minutowa taśma magnetyczna o szerokości ¼ cala. Taśma rozwijała się ze szpuli podającej na szpulę odbiorczą, przechodząc po wałku przesuwu. Ampex wyposażony był w automatyczny mechanizm zatrzymania po skończeniu taśmy, a w wersji opcjonalnej mógł dwukrotnie szybciej od standardu przewijać taśmę wstecz.

Pierwszych 12 Ampexów Model 200A trafiło w 1948 roku do studiów rozgłośni ABC. Na zakup kolejnych jednostek zdecydowały się NBC, CBS, Mutual, Capitol Records, Columbia Records, RCA Victor i Decca. W 1950 roku sprzedaż magnetofonów wynosiła 110 000 egzemplarzy, a w 1955 już 360 000. Spółka Bing Crosby Enterprises została wyłącznym dystrybutorem magnetofonów Ampex na całym świecie.

I tak, łącząc niemiecką myśl techniczną oraz amerykańską, eufemistycznie mówiąc, przedsiębiorczość, powstało urządzenie, które stało się kluczowym dla rozwoju przemysłu rozrywkowego oraz nowoczesnej radiofonii. Łatwość obsługi, możliwość wielokrotnego wykorzystania taśm, a przede wszystkim wyższa jakość dźwięku od stosowanych wówczas sposobów rejestracji spowodowała, iż magnetofony zrewolucjonizowały branżę nadawczą oraz wydawniczą. Obecnie pomimo upowszechnienia rejestratorów cyfrowych, niektórzy artyści ciągle nie wyobrażają sobie innej drogi rejestracji niż analogowa z wykorzystaniem magnetofonu oraz taśmy magnetycznej.